Ο "Ηλίθιος", ο πρίγκιπας Μίσκιν, που πάσχει από επιληψία, επιστρέφει στη Ρωσία μετά από πολυετή απουσία. Στην Αγία Πετρούπολη περιφρονούν και χλευάζουν την αθωότητά του. Εκείνος όμως ανταποδίδει σε όλους καλοσύνη. Όταν ξαφνικά κληρονομεί μια μεγάλη περιουσία, βρίσκεται στο επίκεντρο του κοινωνικού ενδιαφέροντος. Για όλους η αγαθή φύση του πρίγκιπα είναι ακατανόητη και προκαλεί αντικρουόμενα συναισθήματα. Όταν εκείνος βρίσκεται στη δίνη των ανθρώπινων παθών, της απαξίωσης, της απληστίας, του έρωτα και της ζήλιας, απαντά με αυταπάρνηση, αγάπη και αυτοθυσία.

Αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα, γράφεται από τον Ντοστογιέβσκι εξ’ ολοκλήρου στην Ευρώπη, μακριά από την Ρωσία, σε μια εποχή απελπισίας, μεγάλης φτώχιας και νοσταλγίας για την πατρίδα. Με τις επιληπτικές κρίσεις να τον βασανίζουν και τις προσωπικές υπαρξιακές αγωνίες να τον ταλανίζουν, γεννιέται "Ο Ηλίθιος", ένα μυθιστόρημα που, όπως σημείωνε ο ίδιος ο συγγραφέας, "σχετίζεται με την απόδοση της εικόνας ενός πραγματικά καλού και θετικού ανθρώπου". "Ο Ηλίθιος" είναι η εικόνα μιας κοινωνίας που φαίνεται να θέλει να ξορκίσει το κακό και να αναζητά το καλό.